ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΝΙΣΥΡΟ ΤΟ 1997 ! !

Από τις ειδήσεις που δεν ακούσαμε ποτέ…. ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΝΙΣΥΡΟ ΤΟ 1997
http://www.iospress.gr/mikro1997/mikro19970531.htm

Οταν αποφασίζουν οι κάτοικοι
 

«Το Συμβούλιο Περιοχής, για να δοθεί μια οριστική λύση στο θέμα της «Γεωθερμίας», αποφάσισε να προχωρήσει στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις 11.5.1997«
     (Συμβούλιο Περιοχής Νισύρου, 22.4.97)

Οι πολίτες είναι αδιάφοροι για τα κοινά, ακούμε διαρκώς τον τελευταίο καιρό. Οι σχετικές διαπιστώσεις στηρίζονται σε μια αδιαμφισβήτητη υποχώρηση της ενασχόλησης των ανθρώπων με όσα δεν ανήκουν αυστηρά στην ιδιωτική τους σφαίρα. Δύσκολα όμως αποφεύγει κανείς τη διαπίστωση ότι αυτές οι απαισιόδοξες εκτιμήσεις συνήθως συνοδεύονται από το σνομπάρισμα εκείνων ακριβώς των πρωτοβουλιών που πηγαίνουν αντίθετα στο ρεύμα της αδιαφορίας. Το επιβεβαιώνει, μεταξύ άλλων, και η σιγή των ΜΜΕ για μια πρόσφατη (και όχι και τόσο συνηθισμένη) τοπική κινητοποίηση και παρέμβαση -το δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε πριν από τρείς εβδομάδες στη Νίσυρο, προκειμένου να αποφασίσουν οι ίδιοι οι κάτοικοι του νησιού για ένα θέμα (την ίδρυση γεωθερμικού σταθμού) που επρόκειτο να έχει άμεσες συνέπειες στη ζωή τους. Ισως η σιγή να οφείλεται στο ότι η όλη κινητοποίηση κρατήθηκε σε πλαίσια που δεν πρόσφεραν θέαμα στα ανθρωποφάγα δελτία των οκτώμισι.
Ισως και στο ότι τα ακριτικά νησιά, και δη των 830 κατοίκων, προσφέρονται να γίνουν είδηση μόνο σε καιρούς «εθνικών κρίσεων», προς ανόρθωσιν του γενικότερου εθνικού φρονήματος, και όχι για ανιαρά ρεπορτάζ γύρω από την καθημερινή ζωή και τις ανάγκες των ανθρώπων τους.
Ας έρθουμε όμως στο θέμα. Εδώ και αρκετά χρόνια, η ηφαιστιογενής Νίσυρος προσέλκυσε το ενδιαφέρον της ΔΕΗ. «Μετά την πραγματοποίηση ενός ολοκληρωμένου ερευνητικού προγράμματος», διαβάζουμε σε πολυτελές ενημερωτικό φυλλάδιο της επιχείρησης, «η ΔΕΗ προχώρησε την περίοδο 1982-3 στην κατασκευή δύο ερευνητικών γεωτρήσεων στην περιοχή του ηφαιστείου, οι οποίες απέδειξαν την ύπαρξη ενός πλούσιου γεωθερμικού πεδίου με θερμοκρασίες κατάλληλες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας». Ακολούθησαν, το 1990-91, τεχνικοοικονομικές μελέτες «από εξειδικευμένη Ευρωπαϊκή Κοινοπραξία» (MERZ- DAL), οι οποίες «απέδειξαν ότι το πεδίο προσφέρεται και οικονομικά για αξιοποίηση». Η ΔΕΗ προτείνει τη δημιουργία μιας γεωθερμικής ηλεκτροπαραγωγικής μονάδας 10 ΜW στο νότιο τμήμα του νησιού.
Μάννα εξ ουρανού
Στους κατοίκους, οι διαφημιστές του έργου υπόσχονται όχι μόνο θέσεις εργασίας και «βελτίωση της συγκοινωνίας και επικοινωνίας της Νισύρου με την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό», αλλά κυριολεκτικά μάννα εξ ουρανού: «Ο πληθυσμός του νησιού θα διπλασιαστεί τα επόμενα 15 χρόνια και το συνολικό ετήσιο εισόδημά του θα αυξηθεί περισσότερο από 1 δισ.» (ΔΕΗ «Νίσυρος. Αξιοποίηση της Γεωθερμικής Ενέργειας», χ.χ, σ.12). Στις διατυπωμένες ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου, η επιχείρηση απαντά πως «οι ατμοσφαιρικές εκπομπές [υδρόθειο] από την προτεινόμενη Μονάδα θα είναι σχετικά μικρές», παρόλο που «ενδεχομένως η οσμή του υδρόθειου θα είναι αισθητή, όπως συμβαίνει και σήμερα μέσα στο ηφαίστειο» («Περίληψη περιβαλλοντικής μελέτης γεωθερμοηλεκτρικού έργου στη Νίσυρο», Απρίλιος 1991, σ.4).
Οι καθησυχαστικοί τόνοι επεκτείνονται και σε ζητήματα αισθητικής: «οι εναέριες γραμμές μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας θα στηρίζονται σε ξύλινους στύλους και δεν θα ενοχλούν οπτικά»(!). Οσοι, τέλος, ανησυχούν για τις επιπτώσεις που θα έχουν όλα αυτά στις προσπάθειες για ανάπτυξη ενός φυσιολατρικού τουρισμού στο νησί, διαβεβαιώνονται ότι χάρη στο εργοστάσιο «θα δημιουργηθεί τουριστικό ενδιαφέρον για την γεωθερμική εκμετάλλευση, όπως ακριβώς συμβαίνει στις άλλες γεωθερμικές περιοχές του κόσμου, με αποτέλεσμα την αύξηση του τουριστικού κύματος [sic] υψηλής στάθμης» (σ.5). Προφανώς, τα εργοστάσια αποτελούν προσφιλή τόπο διακοπών, και δη στην άγονη γραμμή…
Σήμα κινδύνου
Παρόλες τις διαβεβαιώσεις, όμως, κάποιοι δεν έλεγαν με τίποτα να πειστούν. Τη δυσφορία τους για την καταστροφή του μισού περίπου αρχαίου μονοπατιού του νησιού από τις μπουλντόζες κατά τα «πειραματικά» έργα του 1991 και την πληροφόρησή τους για την αποτυχία του αντίστοιχου «αναπτυξιακού» εγχειρήματος της ΔΕΗ στη Μήλο, ήρθε να ενισχύσει η διαρροή ενός ενημερωτικού-εισηγητικού σημειώματος του Τμήματος Γεωθερμικού Δυναμικού του Υπουργείου Βιομηχανίας για το θέμα (Αθήνα 9.9. 1992, αρ.πρωτ. Δ9/Β/Φ162/23411). Το έγγραφο δεν περιορίζεται στην υπενθύμιση ότι «ανθρώπινη επέμβαση σε φυσικά συστήματα με ευαίσθητες ισορροπίες, όπως είναι τα συστήματα ενεργών ηφαιστειακών τόξων, μπορεί να έχει απρόβλεπτη εξέλιξη» (σ.7) κι ότι «η Νίσυρος ανήκει σε ηφαιστειογενή ζώνη υψηλής ευθαλπίας και θεωρείται ένα από τα δύο πλέον επικίνδυνα ενεργά ηφαιστειακά οικοδομήματα στη χώρα μας (το δεύτερο είναι της Σαντορίνης)» (σ.5), αλλά κυριολεκτικά κρούει τον κώδωνα του κινδύνου:
* «Η συστολή από την ψύξη του ταμιευτήρα μπορεί να δημιουργήσει φυσικοχημική ανισορροπία και ενεργοποίηση του ηφαιστείου ώς και σεισμικά φαινόμενα» (σ.7).
* «Οσο περισσότερο υπέρθερμος είναι ο γεωθερμικός ταμιευτήρας τόσο τα φαινόμενα συστολής από την ψύξη του είναι εντονότερα και τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος έκλυσης τεκτονικής ενέργειας από την επαναδιευθέτηση των ισορροπιών σε βάθος. Επισημαίνουμε ότι οι προκαταρκτικές εργασίες έδειξαν ότι ο ΓΘ ταμιευτήρας της Νισύρου είναι αρκετά υπέρθερμος» (σ.9).
Τέλος, το υπηρεσιακό σημείωμα διαψεύδει ορθά-κοφτά τους ισχυρισμούς για επένδυση με μακροχρόνια προοπτική, αλλά για εντελώς βραχυπρόθεσμη εκμετάλλευση του νησιού:
«η συνεχής άντληση της θερμικής ενέργειας από τον υπέρθερμο ταμιευτήρα, έστω και αν γίνεται επανεισαγωγή των γεωθερμικών ρευστών, δημιουργεί σταδιακά ψύξη αυτού. Πρακτική εφαρμογή του ανωτέρω είχαμε στο Larderello της γειτονικής μας Ιταλίας, όπου τα γεωθερμικά πηγάδια γεωθερμικής ενέργειας διατηρούσαν το ωφέλιμο φορτίο νερού και θερμοκρασίας για 10 μόνο χρόνια. Εχοντας υπόψη ότι η Ελλάδα και η Ιταλία ανήκουν γεωλογικά στην Αλπική Ορογένεση, υπάρχει πιθανότητα τα παραγωγικά γεωθερμικά πηγάδια στη Νίσυρο να έχουν ενδεχομένως, με πλήρη εκμετάλλευση του γεωθερμοενεργειακού τους δυναμικού, την ίδια περίπου ηλικία ζωής, 10 περίπου έτη, και μετά να χρειασθεί να δημιουργηθούν νέα πηγάδια με νέες γεωτρήσεις. Τούτο είναι σημαντικό δεδομένο και γίνεται σημαντικότερο εάν αναλογισθεί κανείς ότι η Νίσυρος είναι ένα μικρό κατοικημένο νησί και δεν υπάρχει η πολυτέλεια επεκτατικής γεωτρητικής γεωθερμικής δραστηριότητας» (σ.6).
Σαρωτικό «όχι»
Υστερα από ενημέρωση των ΟΤΑ του νησιού από τον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Εναλλακτικών Μορφών Ενέργειας της ΔΕΗ για τα σχέδια της εταιρείας (16.2.96), η προώθηση του έργου μπήκε στην τελική της φάση -το ίδιο όμως και οι αντιδράσεις της πλειοψηφίας των κατοίκων. Τη διαχείριση του ζητήματος ανέλαβε το Συμβούλιο Περιοχής του νησιού -αρμόδιο, σύμφωνα με το άρθρο 214 του νέου Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, για «το σχεδιασμό και τον προγραμματισμό της ανάπτυξης της περιοχή του» και ταυτόχρονα εντεταλμένο να «μεριμνά για την προστασία του περιβάλλοντος σε θέματα διακοινοτικής σημασίας»- που, στις 12.3.96 αποφασίζει τη διενέργεια δημοψηφίσματος μεταξύ των κατοίκων.
Μετά από πολλές περιπέτειες και έντονες αντιπαραθέσεις, το δημοψήφισμα αποφασίζεται να γίνει την Κυριακή 11 Μαΐου 1997, με βάση τους εκλογικούς καταλόγους και κάτω από την επίβλεψη του Δικηγορικού Συλλόγου της Κω. Το Σ.Π. δεσμεύτηκε να υιοθετήσει ως δική του θέση την απόφαση της κάλπης, εφόσον η συμμετοχή ξεπεράσει τα 300 άτομα. Την παραμονή της ψηφοφορίας, ωστόσο, οι υποστηρικτές του έργου θα καλέσουν τον πληθυσμό σε αποχή, με αφορμή ψήφισμα τριών συλλόγων Νισυρίων της Ρόδου κατά του εργοστασίου και επικαλούμενοι το ενδεχόμενο «μεταφοράς ψηφοφόρων» (ο Μορφωτικός-Πολιτιστικός Εξωραϊστικός Σύλλογος Νισύρου, που σήκωσε και το βάρος της αντίθεσης στη ΔΕΗ, μιλά απεναντίας για προσπάθεια «ελέγχου με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο εκείνων των ψηφοφόρων που εκβίαζαν»). Παρόλα αυτά, η συμμετοχή θα φτάσει τα 302 άτομα (επί συνόλου 512 εγγεγραμμένων-μόνιμων κατοίκων του νησιού), εκ των οποίων 16 «ετεροδημότες». Η νίκη του «όχι» ήταν σαρωτική: 270 ψήφοι (89%) κατά του εργοστασίου έναντι μόλις 32 υπέρ.
Μένει να δούμε αν, τελικά, και οι αρμόδιοι θα επιδείξουν τη δέουσα δημοκρατική ευαισθησία.

Οχι στο εργοστάσιο!

Εστω κι αν πέρασε από «σαράντα κύματα», η απόφαση είναι πλέον οριστική: στις 11 Μαίου διεξάγεται στη Νίσυρο δημοψήφισμα για τη γεωθερμία! Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη διαδικασία για την τοπική μας κοινωνία. Είναι μια «άσκηση» άμεσης δημοκρατίας. Δεν υποτιμά ούτε «προσβάλλει» τα αντιπροσωπευτικά όργανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως ισχυρίζονται όσοι ήταν αντίθετοι στη διεξαγωγή του: οι εκλεγμένοι άρχοντες μόνο τότε ανεβάζουν το κύρος τους -και δεν αποξενώνονται απ’ αυτούς που τους εξέλεξαν- όταν αφουγκράζονται τις διαθέσεις των πολιτών καθημερινά και όχι μόνο κάθε τέσσερα χρόνια. Απ’ αυτή την άποψη, η επιτυχία του δημοψηφίσματος με τη μαζική συμμετοχή των Νισύριων έχει τη δική της σημασία. Δεν χρειάζεται να γίνουμε ειδικοί επιστήμονες περί γεωθερμίας για ν’ αποφασίσουμε. Ετσι κι αλλιώς έχουμε ακούσει και μάθει πάρα πολλά όλα αυτά τα χρόνια.
Αρκεί λοιπόν η κρίση μας και το ένστικτό μας.
Επί της ουσίας τώρα: Καλούμε τους Νισύριους να ψηφίσουν ΟΧΙ! (…) Δεν αποφασίζουμε για το πόσο ήπια μορφή ενέργειας είναι η γεωθερμία, γενικά και αόριστα. Αποφασίζουμε για το πόσο ήπια θα είναι στη Νίσυρο των 42 τετραγωνικών χιλιομέτρων, του ενεργού ηφαιστείου, των συνεχόμενων εδώ και δύο χρόνια σεισμών, όπου κάθε παρέμβαση στις λεπτές γεωλογικές ισορροπίες του εδάφους μπορεί ν’ αποδειχτεί πολύ επικίνδυνη».

«Ο Διαβάτης της Νισύρου»

(Περιοδική έκδοση του Μορφωτικού- Πολιτιστικού Εξωραϊστικού Συλλόγου Νισύρου, τχ.7ο, Μάιος 1997)